تصویر ۷۸– ۳٫ رعایت کرسی­بندی در کتیبه دو طبقه، استفاده از دو کرسی اصلی جهت توازن حروف ۱۳۹
تصویر ۷۹– ۳٫ نمونه ­ای کتیبه به­خط ثلث­، داخل نقاره­خانه صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذ­تصویر:آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی ۱۴۰
تصویر ۸۰– ۳٫ رعایت کرسی­بندی در کتیبه کمربندی دو طبقه، استفاده از دو کرسی اصلی جهت توازن حروف ۱۴۰
تصویر ۸۱ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه به­خط نستعلیق، ورودی ایوان طلا به طرف دارالسعاده، مجموعه زیارتی امام رضا­(ع)، مأخذ­تصویر: نگارنده، مهر ۱۳۹۳ ۱۴۰
تصویر ۸۲– ۳٫ رعایت کرسی­بندی در کتیبه نستعلیق، استفاده از چهار کرسی اصلی جهت توازن حروف ۱۴۰
تصویر ۸۳ – ۳٫ نمونه ­ای الواح ترنجی، خط رقاع آمیخته به­ثلث، ایوان طلای صحن نو، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی ۱۴۱
تصویر­۸۴– ۳٫ استفاده از کرسی­بندی بیشتر نسبت به­کتیبه­های افقی طوماری و قاب­بندی …… ۱۴۱
مقدمه
هنر ایران در دوران اسلامی هنری مقدس است که در­کوچک­ترین اجزای آن نشانه­ های دانش و تفکر وجود دارد. یکی از ابعاد هنر اسلامی، معماری می­باشد و کتیبه­نگاری بخشی از تزیینات معماری اسلامی محسوب می­گردد. با بررسی کتیبه­های به­جا مانده از معماری اسلامی ایران می­توان به­شناخت کامل و عمیقی از هنر مذهبی دست یافت و به­استناد تاریخی آن پی­برد. علاوه بر آن­ با بررسی جنبه­ های هنری و بصری موجود در این کتیبه­ها قابلیت ­های­ بصری آن شناخته شده و شیوه ­های مختلف خط مورد استفاده در­آن بازشناسی می­ شود. از آنجایی­ که بیشترین کاربرد کتیبه­نگاری اسلامی در ابنیه مذهبی به­خصوص آرامگاه­ها، مدارس، مساجد و مجموعه­های زیارتی بوده است، مجموعه زیارتی امام رضا (ع) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با در بر­داشتن تزیینات بی­شماری از معماری، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. این مجموعه زیارتی که هم­زمان با شکل­ گیری بنای قبه مبارک علی بن موسی الرضا (ع)، در شهر مشهد ایجاد شده است به­مرور زمان دستخوش بازسازی و مرمت­های بی­شماری در ادوار متمادی تاریخ بوده و همواره کتیبه­نگاری بخش مهمی از جنبه­ های بصری و تزیینی موجود در این مجموعه زیارتی قلمداد شده است. در این راستا با تمرکز بر موضوع کتیبه­نگاری می­توان خطوط مورد استفاده در کتیبه­های این مجموعه را بر اساس ویژگی­های بصری آن شناسایی و دسته­بندی نمود و این کتیبه­ها را از منظر شکل، ساختار، رنگ و نوع ترکیب­بندی­های به کار رفته در آن مورد مداقه قرار داد.
در این پژوهش با تمرکز بر موضوع مورد بررسی­ در فصل نخست، کلیات پژوهشی که در برگیرنده ساختار اصلی این پایان نامه است و شامل بیان­مسأله، اهداف پژوهش، اهمّیّت و ضرورت تحقیق، سوالات، پیشینه تحقیق، روش و ابزار­گردآوری، روش انجام تحقیق و روش تحلیل اطلاعات می­باشد، آورده شده است و پس از آن تاریخچه­ای اجمالی از روند ساخت کالبدی مجموعه زیارتی امام رضا (ع) و کتیبه­های شکل گرفته از دوره­ های مختلف تاریخ در اماکن متبرکه­ی این مکان مقدس مطرح شده است و درباره روند ساخت هریک از صحن­ها، رواق­ها و کتیبه­های ایجاد شده در هر دوره از ابتدای شکل­ گیری این مجموعه تا دوره معاصر بررسی­هایی صورت گرفته است و نام هنرمندان و بانیان هر یک از بناهای موجود در این مجموعه زیارتی عنوان شده و پس از آن در بخش دیگر از همین فصل، تعیین برخی از تعاریف به­کار رفته در این رساله آمده است. در فصل دوم، کتیبه­ها از منظر متن، قالب و شکل کلی، خط و ترکیب خط در کتیبه، مواد و مصالح ساخت و رنگ گونه­شناسی شده، به­ طوری­که­ از منظر متن­کتیبه­های مذهبی، احداثیه و مذهبی – احداثیه معرفی گردیده و از منظر قالب و شکل کلی، کتیبه­ها در بخش­های طوماری، قاب­بندی و الواح مورد بررسی قرار گرفته­اند و روند استفاده از قلم­های کوفی، ثلث و نستعلیق که از کاربردی­ترین خطوط مورد استفاده در مجموعه زیارتی امام رضا (ع) می­باشند در­ کتیبه­نگاری مطرح گردیده است. همچنین در بررسی ترکیب خط در کتیبه، کتیبه­ها از نظر تک­سطری، مادر و بچه، طوماری دو طبقه و سه طبقه و کتیبه­های کمربندی مورد مطالعه قرار گرفته­اند. در بررسی­هایی که پیرامون مواد و مصالح انجام شده است، نیز کتیبه­ها از منظر فن اجرا در انواع کاشی­کاری، سنگ، گچ، تزیینات چوبی، فلزکاری و آیینه­کاری مورد مداقه قرار گرفته است. در فصل سوم نیز قابلیت ­های بصری کتیبه­های این مجموعه زیارتی از منظرهای مختلفی چون: کیفیات­ بصری که شامل: آهنگ بصری، تعادل، تباین، ترکیب­بندی و تناسب می­باشند و ویژگی­های حروف کتیبه­ها که شامل: افراشته­ها، حروف کشیده، گرد اندام­ها و حروف کوتاه می­باشند و همچنین فضاهای ایجاد شده در بین حروف مورد مطالعه قرار گرفته و تحلیل شده است. فصل چهارم که شامل نتیجه­ای از کل روند پژوهش می­باشد، در برگیرنده جمع­بندی کلی مطالب، پاسخ به­سوالات ابتدای پژوهش و پیشنهادات می­باشد. لازم به­ذکر است که در قسمت پیوست مطالب چندی از کتیبه­های این مجموعه زیارتی در جداولی از منظر: متن، تاریخ کتابت، هنرمندان، بانیان، نوع خط و فن اجرا آورده شده است که جهت کسب اطلاعات بیشتر از کتیبه­ها می­توان به­این بخش رجوع کرد.
پایان نامه مذکور، مورد حمایت آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی قرار گرفته است که ماحصل علاقه شخصی و تلاش چند ماهه نگارنده می­باشد. در این­­راه با توجه به­مطالعات کتابخانه­ای و میدانی و با وجود موانعی مانند: کمبود منابع و تاریخ­نامه­ ها در مبحث کتیبه­شناسی و تصاویرکه بر سر راه این تحقیق بود، این پژوهش صورت گرفته است. به­هر­حال رساله فوق در فراپیش نقد بوده، پیشاپیش این نکته عنوان می­ شود که این پژوهش خالی از نقص نبوده و امید می­رود که گام مثبتی در جهت اعتلا­، فرهنگ و هنر این مرز و بوم محسوب گردد.
فصل اول
کلیات­ پژوهش
۱– ۱ بیان مسأله
خراسان همواره در طی اعصار متمادی تاریخ سهم به­سزایی در ایجاد تاریخ، فرهنگ، تمدن و هنر ایران داشته است، به­ طوری­که آثار تاریخی باقی مانده از این منطقه گواه بر این مدعا می­­باشند. ­خراسان در دوران قبل از اسلام، بیشترین اهمّیّت را در زمان آریایی­های فلات ایران داشته است. به­واسطه­ حوادثی که در طول سده­ها در خراسان رخ داده، حدود آن مکرر دستخوش تغییر شده و در­بعضی از اعصار حدود مرزی دیگر پیدا کرده است. (­مولوی،۱۳۴۹: الف­) پس از شهادت و دفن علی­بن ­موسی­الرضا­ (ع) در باغ حمید بن قحطبه در بیرون یکی از شهرهای خراسان به نام نوغان و در نزدیکی روستای سناباد، شهرنوغان با تغییر نام به مشهد­الرضا شناخته شد و همواره از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار­گشت، به­ طوری­که از حدود قرن سوم ق که بدن شریف حضرت در این منطقه مدفون شد تا به امروز دارای اهمّیّت فراوانی در بین مردمان بوده است. در این راستا قداست و اهمّیّت این مکان مردمان و هنرمندان را برآن داشت تا علم و هنر خود را در خدمت آن گذاشته و با بهره گرفتن از مصالح و تزیینات متعدد در طول تاریخ به­مجموعه ­ای بی­نظیر و دقیق از بناهای کهن و جدید در این مجموعه زیارتی دست یافته و در پهنه­ی آن مدارس، مساجد، آرامگاه­ها، صحن­ها، رواق­ها و نهادهای مختلفی را احداث نمایند، به­ طوری­که با نگاه به­این مجموعه زیارتی می­توان نمونه­های تمام عیار از هنرهای مختلف را در­آن مشاهده نمود. هنر خوشنویسی که یکی از ارکان مهم در معماری اسلامی محسوب می­گردد به­خدمت تزیینات در­آمده و نمودهای گوناگونی از آن در قالب کتیبه در طی ادوار مختلف تاریخی در این مکان مقدس نقش بسته است. با دقت در این کتیبه­ها و مطالعه آنها می­توان به­خصوصیات و ویژگی­های زیادی از این کتیبه­ها پی برد. بر این اساس سوالات متعددی در رابطه با این کتیبه ها مطرح می­گردد، که پاسخگویی به­آنها می ­تواند راهگشای تحقیقات دیگر در این زمینه باشد. در این پژوهش نیز سوالاتی در رابطه با کتیبه­ها عنوان شده که در راستای این تحقیق به­آنها پاسخ داده شده است. سوال اصلی در این پژوهش این مورد است که، کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از نظر قابلیت ­های بصری چه ویژگی­هایی دارد؟ علاوه بر آن سوالات فرعی دیگری وجود دارد، از جمله اینکه؛ کتیبه­ها از نظر قالب و شکل کلی چه دسته­هایی را شامل می­شوند؟ از نظر ترکیب خط در کتیبه به­چند بخش تقسیم می­شوند؟ کتیبه­ها از منظر محتوا به­چند دسته کلی تقسیم می­شوند؟ از چه مصالحی در ساخت این کتیبه­ها استفاده شده است؟ و اینکه حروف به­کار رفته در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) چه ویژگی­های بصری را شامل می­شوند؟
از این­رو در این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی سعی بر آن شده است، خصوصیات بصری و نوع خطوط به­کار رفته در کتیبه­های این مجموعه زیارتی مورد بررسی قرار گیرند، ظرفیت­های بصری این کتیبه­ها شناسایی شود و کتیبه­ها از منظر قالب، ترکیب خط در کتیبه، مواد و مصالح و رنگ گونه­شناسی شوند. ساختار کتیبه­ها از نظر قابلیت ­های بصری تحلیل شده و عوامل موثر در شکل­آفرینی این کتیبه­ها مورد مداقه قرار گیرد.
۱– ۲ اهداف پژوهش
۱ – ۲ – ۱ هدف اصلی: شناسایی قابلیت ­های بصری کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
۱ – ۲ – ۲ هدف فرعی:
- شناسایی محتوای کتیبه­های به­کار رفته در مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
- شناسایی قالب و شکل کلی کتیبه­های کار شده در مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
- شناسایی ترکیب خط در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
- شناسایی بیشترین مصالح مورد استفاده در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
- شناسایی ویژگی­های بصری حروف مورد استفاده در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع).
۱ – ۳ اهمّیّت و ضرورت تحقیق
هنر اسلامی همواره تجلی­گاه زیبایی و تجسم باطن و حقیقتی است که بر کلام وحی استوار بوده است، می­توان گفت یکی از ارزشمندترین دستاوردهای بشر در عرصه­ هنر می­باشد. بخشی از هنر اسلامی، در بردارنده­ی فرهنگ غنی و منطقه­ای از هنرمندان ادوار مختلف بوده که از طریق کشف و شهود آن می­توان به­حقایق بی­شماری از روند تاریخی دست یافت، خوشنویسی که یکی از زیرمجموعه­های مشخص و بارز هنرهای­اسلامی می­باشد، همواره مورد توجه مردمان در ادوار مختلف بوده است. روند استفاده از خوشنویسی در ارضای­ حسّ زیبا­طلبی انسان­ها سهیم بوده و در گونه­ های مختلف پدیدار گشته است. به­ طوری­که در هنرهای متفاوتی نمود داشته و یکی از اجزای ­جدا ­نشدنی تزیینات معماری محسوب شده و همواره به­ صورت تزیینات کتیبه­نگاری در ساخت و ساز ابنیه­ی دوره­ های متمادی تاریخی نمود داشته است. هنر کتیبه­نگاری با بهره­بردن از خوشنویسی پس از گذشتن از قرون اولیه ی­اسلامی، در ایران شکل تازه­ای یافته و همواره­ بستر آن دستخوش رونق و شکوفایی گردیده است. کتیبه­ها می­توانند به­عنوان اسنادی تاریخی راه­گشای شناخت فرهنگ و هنر مردمان از گذشته­ های دور تا به امروز باشند. بیشترین کاربرد کتیبه­نگاری­ اسلامی در ایران همواره در ابنیه­ی مذهبی به­خصوص مجموعه­های زیارتی ائمه معصومین (ع) و مساجد بوده است. مجموعه زیارتی امام رضا (ع) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در بر­دارنده ی پر­محتواترین تزیینات معماری از جمله کتیبه­نگاری می­باشد. این مجموعه­ زیارتی که هم­زمان با شکل­ گیری بنای بقعه مبارک علی بن موسی الرضا (ع) در شهر مشهد به مرور زمان دستخوش بازسازی و مرمت­هایی در دوران­های مختلفی چون: سلجوقی، خوارزمشاهیان، تیموری، صفویه، افشاریه، قاجاریه، پهلوی و دوره انقلاب اسلامی بوده است، به مرور زمان به مجموعه­ عظیمی مبدل گشته است که بازگو­کننده­ فرهنگ غنی ایرانی – اسلامی است وکتیبه­های کارشده در آن که دربردارنده­­ی تنوع خط از ساده­ترین تا پیچیده­ترین نوع آن می­باشد، به­عنوان اسنادی تثبیت شده نسبت به باورهای ذهنی مردمان، به­خصوص شیعیان ارادتمند به ائمه­اطهار(ع) است که ذوق و قریحه ایرانی را متجلی ساخته و ارزش­های هنر ایرانی اسلامی را جلوه­گر می­ شود.
در این راستا، با تمرکز بر موضوع کتیبه­نگاری می­توان به­شناسایی گونه­ های مختلف و اشکال متفاوتی از این کتیبه­ها دست یافت، قابلیت ­های­بصری به­کار رفته در آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و شیوه ­های مختلف خط و طراحی حروف مورد استفاده در این کتیبه­ها را بازشناسی نمود. هم­چنین با شناخت انواع مختلف خط، رنگ، ترکیب­بندی، تناسبات و … در این­کتیبه­ها می­توان توانمندی­ها و زیر­ساخت­های ذهنی مردمان در طی ادوار متمادی تاریخ را شناخته و با بهره­ گیری از این فرهنگ و هنرهای تاریخی به خلق و ایجاد آثار هنری معاصر همّت گماشت. هم­چنین در احیاء و زنده نگه داشتن هنر و فرهنگ ایرانی – اسلامی تلاش نموده و­ با کاربرد این آثار هنری و الهام­گرفتن از آنها به هنر معاصر اصالت بخشیده و روح هنر اسلامی را زنده نگه داشت.
۱ – ۴ سوالات تحقیق
۱ – ۴ - ۱ سوال اصلی:
کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از نظر قابلیت ­های بصری چه ویژگی­هایی دارند؟
– ۴ - ۲ سوالات فرعی­:
- کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از منظر محتوا به­چند دسته کلی تقسیم می­شوند؟
- کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از نظر قالب و شکل کلی، چه دسته­هایی را شامل می­شوند؟
- کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از نظر ترکیب خط در کتیبه، به­چند بخش تقسیم می­شوند؟
- از چه مصالحی در ساخت این کتیبه­ها استفاده شده است؟
- حروف به­کار رفته در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) چه ویژگی­های بصری را شامل می­شوند؟
۱ – ۵ پیشینه تحقیق
درباره کتیبه­های موجود در حرم امام رضا (ع) منابع متعددی وجود دارد، بر این اساس منابع موجود در این زمینه به­دو دسته روشی و موضوعی تقسیم می­گردند. در دسته­ی پیشینه­ های روشی، منابعی وجود دارد که روش پژوهش­ آنها مشابه با این پایان نامه می­باشد­، از جمله می­توان کتاب کتیبه­های یادمانی فارس نوشته­ی محمد ­صادق میرزا­ ابوالقاسمی به­سال ۱۳۸۷را عنوان کرد که در آن کتیبه­ها با نگاهی مستقل در ارتباط با کارکرد تاریخی مورد بررسی قرار­گرفته­اند. همچنین در کتاب زیبایی ­شناسی ­خط در مسجد جامع اصفهان نوشته محمد ­حسین حلیمی به­سال ۱۳۹۰ نیز کتیبه­های مسجد جامع اصفهان از نظر جنبه­ های بصری و زیبایی­شناسی مورد بررسی قرار گرفته است و درکتاب اصفهان تصویر بهشت نوشته هانری استیرلن ترجمه جمشید ارجمند و به­سال ۱۳۷۷، کتیبه­های چند مسجد از شهر اصفهان نیز از نظر کاربرد متن، مصالح، رنگ و تزیینات مورد مطالعه قرار گرفته­اند. مقاله­ای تحت عنوان «طبقه ­بندی کتیبه­ها در معماری دوره­ ­صفویه» نوشته مهدی مکی­نژاد به­سال ۱۳۸۶، وجود دارد که به­ صورت مختصر در آن کتیبه­ها گونه­شناسی و از منظر مواد و مصالح بررسی شده ­اند. مقاله­ دیگری از این نویسنده تحت عنوان «سیر تحول کتیبه­های ثلث در معماری ایران، صفوی تا قاجار» به­سال ۱۳۸۸، وجود دارد که در آن درباره روند استفاده از خط ثلث و ساختار آن در کتیبه­ها اطلاعاتی آمده است. مقاله­ دیگری تحت عنوان «تأثیرات تحولات خوشنویسی (خط ثلث) بر کتیبه­نگاری ابنیه اسلامی ایران سده چهارم تا نهم هجری» نوشته­ی مهدی صحراگرد و علی­اصغر شیرازی به­سال۱۳۸۹، می­باشد که کتیبه­های ثلث به­کار­ رفته در بناهای مذکور، از نظر مکان، تاریخ و فن اجرا مورد مداقه قرار گرفته­اند. مقاله­ای از مهناز شایسته­فر موجود می­باشد، تحت عنوان «بررسی محتوایی کتیبه­های مذهبی دوران تیموریان و صفویان» به­سال ۱۳۸۱، که در آن به­بررسی مضمونی و متنی کتیبه­ها پرداخت شده است. مقاله­ «کتیبه­نگاری در دوره­ قاجار، بررسی کتیبه­های هشت بنای دوره قاجاریه در شیراز و اصفهان» نوشته­ی باوند بهپور به­سال ۱۳۸۴ نیز درباره نوع متن و قواعد به­کار رفته در متن این کتیبه­ها می­باشد. از منابع لاتین ترجمه نشده، دو کتاب از شیلا بلر را می­توان نام برد، یکی کتاب کتیبه­های اسلامی^[۱] و دیگری کتاب کتیبه­های یادمانی از اوایل ایران اسلامی و ماوراءالنهر^[۲]، که موضوع ارائه شده در آنها، درباره کتیبه­های اسلامی در مساجد، بناها و مقابر ایران می­باشد. پایان نامه­ هایی نیز وجود دارد که موضوع آنها مبنی بر بررسی کتیبه­نگاری در ابنیه مختلف است که در بعضی از آنها جنبه­ های تصویری نیز لحاظ شده است­، مانند: بررسی ویژگی­های بصری حروف در کتیبه­های گچبری دوره سلجوقی، محقق: مصطفی اصل روستا، دانشکده هنرهای­ تجسمی دانشگاه تهران، سال ۱۳۸۰ استاد راهنما: مصطفی اوجی­پور و رساله دیگری تحت عنوان: بررسی نقش­مایه­های گرافیکی کتیبه­های مسجد جامع یزد از دوره سلجوقیان تا تیموریان، محقق: منصور چیتی، دانشکده تربیت مدرّس، سال ۱۳۷۹، استاد راهنما: ­محمد خزایی می­باشد که در آن با روندی تاریخی کتیبه­ها عنوان شده است و از نظر نقوش و مصالح مورد استفاده، بررسی شده ­اند. رساله با عنوان: رابطه­ میان قدرت و هنر در عصر ایلخانی (مورد بررسی: کتیبه­های معماری دوره ایلخانی)، محقق: شهریار شکر­پور، سال ۱۳۹۳، دانشگاه تربیت مدرّس، استاد راهنما: یعقوب آژند نیز وجود دارد که موضوع پژوهش آن، در­باره کتیبه­های این دوره تاریخی می­باشد. بررسی بنای گنبد سلطانیه با تأکید بر کتیبه­ها، محقق: شهریار شکر­پور، دانشگاه تربیت مدرّس، در سال ۱۳۶۲، استاد راهنما: مهناز شایسته­فر. بررسی عناصر گرافیک در کتیبه­های معماری اسلامی ایران (مبانی هنرهای تجسمی در خط بنایی) محقق: طبیه ملاجعفری، دانشگاه الزهرا، سال ۱۳۸۰، استاد راهنما: مهرانگیز مظاهری. تزیینات کتیبه­ای بقعه شیخ صفی و سنگ­نبشته­های آن، محقق: ملکه گلمغانی زاده اصل، ­دانشکده تربیت مدرّس، سال ۱۳۸۱، استاد راهنما: مهناز شایسته­فر. بررسی قابلیت ­های کاربردی – گرافیکی نقوش، کتیبه و تزیینات مسجد حیدریه قزوین، محقق: بهرام حمیدی، دانشگاه تربیت مدرّس، سال ۱۳۸۷، استاد راهنما:­ محمد خزایی. بررسی کتیبه­های مسجد نایین و کاربرد آن در طراحی فونت ( رویکرد بینامتنی)، محقق: مرضیه پرورش، دانشکده هنر اصفهان، سال ۱۳۹۱، استاد راهنما: مریم لاری و حمید فرهمند بروجنی. بررسی ساختار گرافیکی کتیبه­های آجری مناره­های ایران (قرن ششم تا هشتم هجری)، محقق: فرهاد نادری، دانشکده شاهد، سال ۱۳۸۹، استاد راهنما: محمد خزایی. تبیین ویژگی­های گرافیکی کتیبه­های کوفی بنایی مسجد جامع اصفهان، نوشته مطهر رادی، دانشگاه شاهد، سال ۱۳۸۹، استاد­ راهنما: عبدالرضا چاریی. سیر تحول نقوش و کتیبه­های مسجد جامع فرومد(دوره خوارزمشاهیان)، محقق: اکرم کارگری، دانشگاه هنر اصفهان، سال ۱۳۸۹، استاد راهنما: علیرضا خواجه­ احمد ­عطاری. مطالعه و تحلیل نقوش و کتیبه­های مسجد جامع قروه (بازسازی و کاربری گرافیکی آن )، محقق: اسدالله اجاق­لو، دانشگاه تربیت مدرّس، سال ۱۳۹۰، استاد راهنما: محمد خزایی. بررسی نقوش و آرایه­های تزیینی گنبد سلطانیه زنجان براساس مبادی گرافیک، محقق: حمزه­ پور­­محمدی­ فلاح، دانشگاه تربیت مدرّس، سال ۱۳۹۰، استاد راهنما: محمد خزایی. بررسی ساختار گرافیکی خطوط و نقوش مسجد جامع کبیر نی­ریز، محقق: اعظم منزه، دانشگاه تربیت مدرّس، سال ۱۳۹۱، استاد راهنما: مهناز شایسته­فر. کتیبه­نگاری ایران در دوره سلجوقی، محقق: فرزانه عربعلی، دانشکده آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، سال ۱۳۹۱، استاد راهنما: غلامعلی حاتم. مطالعات تزیینات معماری شاه نعمت ­الله ­ولی ماهان از دوره تیموری تا پهلوی با تأکید بر کتیبه­های بنا، محقق: فهیمه زنگی­آبادی، دانشگاه هنر اصفهان، سال ۱۳۹۲، استاد راهنما: نادر شایگان­فر و حجت گلچین. بررسی قابلیت ­های کاربردی کتیبه­های ایوان شمالی مسجد حکیم اصفهان در گرافیک متحرک، محقق: معصومه احمدی، دانشگاه شاهد، سال ۱۳۹۲، استاد راهنما: محسن مزایی. بررسی کاربرد خط در بناهای خراسان عهد تیموری، محقق: کبری محمد دوست لشکامی، دانشگاه بیرجند، سال ۱۳۹۳، استاد راهنما: محمد­حسن الهی­زاده را می­توان عنوان کرد.
دسته دوم در بر­گیرنده، پژوهش­هایی می باشد که موضوع آنها در رابطه با مطالعه­ کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) است وبا عنوان پیشینه موضوعی معرفی می­گردد. از جمله می­توان کتاب نقش و رنگ در مسجد گوهرشاد نوشته­ی وحیده مصدقیان، که درباره نقوش به­کار ­رفته در مسجد گوهرشاد و کتیبه­های آن­ می­باشد را عنوان کرد. کتاب شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی (کتیبه­های مسجد گوهرشاد) نوشته مهدی صحراگرد موجود می­باشد که در آن به­ صورت مفصل­تر ­درباره کتیبه­های تاریخ­دار مسجد، ایوان­ها، مناره­ها و گونه­شناسی کتیبه­های این مسجد، پژوهش انجام شده است. کتاب دیگری با عنوان معماری مسجد گوهرشاد نوشته­ی عامر امینی­کیاسری وجود دارد. در این کتاب نقوش و کتیبه­های کار شده در مسجد معرفی شده و به­ صورت مختصر درباره عوامل شکل­ گیری نقوش، مطالبی آمده است. کتاب شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی مطالبی را در رابطه با گونه­شناسی کتیبه­های ثلث دارا می­باشد و نویسنده در آن کوشیده است تا کتیبه­ها را نام­گذاری کرده و با گونه­شناسی کامل­تری کتیبه­های مسجد گوهرشاد را ارائه نماید. کتاب جلوه­های هنری مکتب قاجار در آستان قدس رضوی نیز­که مقالاتی را در رابطه با هنرها و هنرمندان دوره قاجار از حرم مطهر ارائه داده است، نیز وجود دارد و دو مقاله با عناوین: «کتیبه­های ثلث محمد حسین ­شهید مشهدی در حرم مطهر» نوشته­ی مهدی صحراگرد و «کتیبه­های نستعلیق در حرم مطهر امام رضا­ (ع) » نوشته­ی سیّد محسن حسینی در آن وجود دارد. در مقاله­ای تحت عنوان «مقایسه­­ ویژگی­های­ هنرکتیبه­نگاری عصر صفوی در دو مجموعه­ شاخص شیعی ایران، حرم مطهر امام رضا (ع) و بقعه­ی شیخ صفی اردبیلی» نوشته­ی سیّد­ هاشم حسینی و مقاله­ «بررسی تزیینات و کتیبه­های قرآنی دو مجموعه گوهرشاد مشهد و هرات» نوشته­ی مهناز شایسته­فر، مقایسه­ تطبیقی در متن کتیبه­های مذکور صورت گرفته است. از نمونه پایان نامه­ های دانشجویی نیز می­توان چندی از پایان نامه­ های کارشناسی ارشد را عنوان کرد، مانند: بررسی کتیبه­های حرم امام رضا (ع) در دوره­ قاجار، محقق: مژگان حسنی، سال ۱۳۷۹، دانشکده تربیت مدرّس، استاد راهنما: محمود طاوسی­.­که در آن مطالبی در رابطه با تاریخچه خراسان، مشهد و ساخت حرم در فصول مختلف آورده شده و در فصل انتهای پژوهش کتیبه­های ساخته شده در دوره قاجار از هر قسمت حرم مطهر(ع) نام برده شده است. رساله دیگری با عنوان: بررسی کتیبه­های آستان قدس رضوی در دوره صفویه، محقق: سیّد هاشم حسینی، سال ۱۳۸۰، دانشکده­ی تربیت مدرّس، استاد راهنما: محمود طاوسی موجود می­باشد که در آن تاریخچه­ای از خراسان، مشهد، حرم مطهر و کتیبه­های موجود در این مجموعه زیارتی از دوره صفویه آمده است، هم­چنین مطالبی در رابطه با خوشنویسی و کاربرد خط در کتیبه­نگاری و شیوه تهیه کتیبه­ها ذکر شده است.
مرور بر تحقیقات انجام گرفته و پژوهش­های عنوان شده در کتیبه­نگاری ایران، گواه بر این مطلب می­باشد که به­ طور معمول، کتیبه­ها را از منظر تاریخ معماری و متن کتیبه مورد بررسی قرار داده­اند و جنبه­ های بصری و گونه­شناسی آنها کمتر لحاظ شده است، همچنین این مورد در بررسی­های انجام شده در مجموعه زیارتی امام رضا (ع) نیز قابل ذکر می­باشد، به­ طوری­که کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) از نظر ساختار و شکل کتیبه مورد بررسی قرار نگرفته و دیگر اینکه در هیچ کدام از پژوهش­های به­عمل آمده، عناصر زیبایی­شناسی و بصری موجود در این کتیبه­ها تحلیل و مداقه نشده­اند.
۱ – ۶ روش و ابزارگردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای و تحقیقات میدانی استوار می­باشد.
۱ – ۷ روش انجام تحقیق
روش تحقیق این پژوهش، توصیفی - تحلیلی با نظر به­روش استقرایی بوده و بر مبنای داده ­های کتابخانه­ای شامل: متون تاریخی، متون مرتبط با کتیبه­نگاری و خوشنویسی و تزیینات­، بر مبنای داده ­های میدانی شامل: تصویر­برداری از کتیبه­های موجود در حرم امام رضا (ع) در صحن­های مختلف این مجموعه زیارتی می­باشد.
۱ – ۸ روش تحلیل اطلاعات
در این پژوهش با بهره گرفتن از روش کیفی و بر مبنای عقل، منطق و استدلال مطالعات انجام شده است و به­سوالات تحقیق پاسخ داده شده است.
۱ – ۹ تاریخچه
۱ – ۹ - ۱ مجموعه زیارتی امام ­رضا (ع)

CT+TTvsCC

۷۴

۲۴

۸۸/

۷۶/۳_۹۴/۰

۰۷۱/۰

آلل

C

۲۵۵

۵۲

۱

-

-

T

۹۱

۳۰

۶۱/۱

۶۹/۲-۹۷/۰

۰۶۴/۰

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
پیوند کلیه به عنوان تنها درمان موثر برای افراد مبتلا به ESRD محسوب می­ شود اما حفظ و ماندگاری بافت در این افراد از اهمیت بسزایی برخوردار است. به دنبال پیشرفت­های اخیر در زمینه داروهای مهارکننده سیستم ایمنی افزایش مدت زمان ماندگاری بافت تا حدودی موفقیت­آمیز بوده است به طوری که میزان ماندگاری بافت قبل از داروهای مهارکننده تا یک سال بعد از پیوند ۶۵٪> و بعد از پیشرفت در زمینه دارویی این مدت ماندگاری در یک سال بعد از پیوند به ٩٠٪< افزایش یافته است. اما همچنان رد پیوند حاد به عنوان یک تهدید بزرگ برای این افراد به شمار می ­آید. مطالعات بسیاری در زمینه ژنتیک و پروتئومیک صورت گرفته تا بتوان آسیب­های بافتی بعد از پیوند را بدون روش­های تهاجمی (نمونه برداری بافتی) شناسایی و پیش بینی کرد. (pawlik A et al, 2005, wishart DG,2008)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از آنجا که رد پیوند در ماندگاری کوتاه مدت و بلند مدت بافتی موثر است، شناخت ژن­های دخیل در این پدیده بسیار حائز اهمیت بوده و مطالعات بسیاری در زمینه ژن­های ایمونولوژیک صورت گرفته، از جمله چند شکلی در ژن­های اینترفرون گاما و سایر ژن­های تولید کننده سیتوکین.(Pawlik A et al, 2005, LU TM et al, 2011) اما علاوه بر عوامل ایمنی عوامل غیر ایمنی نیز در رد حاد پیوند موثر است. بافت پیوندی در معرض آسیب­های بافتی بسیاری از جمله پدیده ایسکمی و التهاب قرار می گیرد، همچنین داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوسپورین A و تاکرولیموس که بر اساس مهار کلسینورین عمل می­ کنند با انواع عوارض جانبی همراه­اند به خصوص سمیت کلیوی که می ­تواند میزان بقای طولانی مدت پیوند را در بیماران کوتاه کند. اگرچه مکانیسم دقیق اینکه این داروها چگونه باعث آسیب کلیوی می­شوند روشن نیست، اما استرس اکسیداتیو به عنوان عامل بوجود آورنده­ی سمیت کلیوی و قلبی­عروقی ناشی از مصرف دارو ارائه شده است. رادیکال­های آزاد اکسیژن و نیتروژن حاصل از استرس اکسیداتیو یک عامل خطر برای مولکول­های حیاتی همچون پروتئین ها و اسید­های نوکلئیک محسوب و منجر به فیبروز شدن و آسیب­های بافتی می­گردد. رادیکال­های آزاد ایجاد شده توسط آنزیم­ های آنتی اکسیدانت مهار می­شوند. CAT و NQO1 هم جزء آنزیم­ های آنتی -اکسیدانت هستند که ارگانیسم­ها را از آسیب­های اکسیداتیو محافظت می­ کنند.
(Singh R et al, 2009, Boom H et al, 2000)
بدن انسان در برابر ترکیبات خارجی (xenobiotic) زیادی قرار می­گیرند که می­توانند به سلول­های انسان آسیب برسانند. در نتیجه بدن، سیستم آنتی اکسیدانی پیشرفته­ای دارد که قادر است تاثیر این مواد را قبل از اینکه بتوانند به اجزای ضروری سلول ها (DNA،پروتئین ها ولیپیدها) آسیب برسانند از بین ببرد. (Rushmore TH et al, 2002) کاتالاز یک پروتئین تترامریک (tetrameric) 250 کیلو دالتونی است، که متشکل از چهار زیر واحد مشابه است و هر کدام شامل یک گروه هِم می باشد. (Nagem R et al, 1999, Zamochy M et al, 1999)
اگر چه نقش اصلی کاتالاز خنثی کردن (سم زدایی)H2O2 به آب و اکسیژن است؛ شواهد زیادی نشان می­دهد که کاتالاز در فرایندهای مختلف دیگر نیز دخالت دارد و با برخی از پروتئین­ها برهمکنش دارد ازجمله: گیرنده­ی فاکتور رشد متصل به پروتئین۲ (Grb₂) و یا پروتئین تیروزین فسفاتاز (SHP₂) و در نتیجه در سیگنالینگ اینتگرین شرکت دارد. (Vetrano AM et al, 2005, Yano S et al, 2004)چند­شکلی مورد مطالعه تبدیل سیتوزین به تیمین در نقطه ۲۶۲- پروموتر ژن CAT می­باشد که آللT در این چند شکلی باعث کم شدن فعالیت آنزیم کاتالاز می شود. (Ahn J et al, 2006)
در این مطالعه فراوانی ژنوتیپی و آللی بدست آمده برای ژنوتیپ های CC، CT و TT در بین بیماران پیوند کلیه بدون رد حاد پیوند به ترتیب: ۴/۵۶%، ۵/۳۷% و ۶/۶% و آلل های C و T به ترتیب: ۸/۷۴% و ۱/۲۵% بود. در بین بیماران پیوند کلیه با رد حاد پیوند فراوانی ژنوتیپ ها به ترتیب: ۸/۴۸%، ۸/۴۸% و ۴/۲% و فراوانی آللی آن به ترتیب: ۱/۷۳% و ۸/۲۶% بود که این دو جمعیت از لحاظ فراوانی ژنوتیپی و آللی بسیار نزدیک به هم بوده و هیچ گونه اختلاف معنی­داری حاکی از افزایش خطر رد حاد پیوند با فراوانی آلل T را نشان نمی­دهد. با مقایسه دوگروه سالم و بیمار در جمعیت سالم توزیع ژنوتیپ های CC، CT و TT این ژن به ترتیب: ۴/۶۳%، ۹/۲۹% و ۷/۶% با فراوانی آللی C و T 78/0% و ۲۱/۰% بدست آمد و در بیماران پیوندی فراوانی ژنوتیپی این ژن به ترتیب شامل: ۰/۵۵%، ۲/۳۹% و ۹/۵% و فراوانی آللی: ۷۴/۰% و ۲۵/۰% بود. اختلاف معنی­دار فقط در ژنوتیپ CT مشاهده شد که طبق تحقیقی که توسط گروه آقای Ahn و همکارانشان در سال ۲۰۰۶ انجام شد، تبدیل آلل C به T در ناحیه ۲۶۲- پروموتر ژن CAT سبب کم شدن بیان ژن کاتالاز می گردد و در نتیجه در چنین فردی ظرفیت آنتی اکسیدانی کاهش می یابد یا به عبارتی دیگر مقدار ROS افزایش می­یابد که این عامل در آسیب­های کلیوی که در نهایت منجر به نارسایی شدید کلیه که منجر به پیوند می­گردد نقش دارد. (۵۱/۱=OR، ۲۵/۲=۹۵%CI، ۰۴۳/۰=P) ولی در CT+TT (07/0=P) و آلل T (182/0=P) بر خلاف انتظار این معنی داری مشاهده نشد. بر اساس مطالعاتی که ارتباط چند شکلی ژنتیکی CAT C-262T را با بیماری های مختلف بررسی کرده ­اند مشاهده می­ شود که فراوانی آلل T درکشور چین (جنوب شرقی آسیا) بسیار کم (۹/۴%) و فراوانی این آلل در بعضی از جمعیت های اروپایی مانند سوئد(۲۹%)، مجارستان(۴۱%) و روسیه (۸/۴۶%) زیاد می­باشد. (Mak JC et al,2006, Forsberg L et al,2001, Chistiakov DA et al, 2006)
در بررسی ارتباط چند شکلی ژنتیکی CAT C-262T با بیماری های مختلف مطالعاتی صورت گرفته و نتایج مختلفی گزارش شده است. در این مطالعات رابطه معنی داری بین حضور آلل T و افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه (Ahn J et al, 2006)، فشار خون بالا (Zhou XFet al, 2005) و بیماری ویتیلیگو(Casp CBet al, 2002) مشاهده شده است. همچنین در کشور آلمان در سال ۲۰۰۷ گزارش شد افرادی که حامل حداقل یک آلل T از این چند شکلی ژنتیکی هستند با شروع زودرس بیماری pseudoxanthoma elasticum همراه می­باشند. (Zarbock Ret al, 2007) اما ارتباط معنی داری بین چند شکلی ژنتیکی CAT C-262T با دیابت نوع اول، سرطان ریه و بیماران با مسمومیت حاد پاراکوات مشاهده نشده است.(Pasak R et al, 2006, Ho JCet al, 2006, Hong J et al, 2010)
یکی از آنزیم های آنتی اکسیدان مهم که در فاز II مسیر قرار دارد NQO1 است. NQO1،یک آنزیم سیتوزولی
است که باعث احیای کوئینون­ها، کوئینون ایمین­ها، نیتروآروماتیک ها ورنگ های azo می­شوند و از تولید رادیکال­های آزاد و گونه­ های فعال اکسیژن جلوگیری می­ کنند. (Dinkova Kostova AT etal,2010) از نظر ساختاری NQO1 یک فلاووپروتئین است که شامل دو زیر واحد یکسان است که وزن مولکولی هر زیر واحد آنDa 000, 30 می­باشد و از ۲۷۳ اسید آمینه تشکیل شده است. (Chen S et al, 2000) محققان چندین فعالیت شیمیایی این آنزیم را کشف کردند که بدین شرح می باشد: قدرت آنتی اکسیدانی آنتی اکسیدان­های داخلی (سلول) را حفظ می­ کند. (Beyer RE, 1994) رادیکال­های آنیون سوپراکسید را حذف می­ کند. (Siegel D etal,2004) وپروتئین ضد تومورP⁵³ را پایدار می­ کند. (Asher G etal,2002) پروتئینی که توسط هتروزیگوت CTژن NQO1 کد می­ شود نسبت به پروتئینی که توسط هموزیگوت CC کد می­ شود فعالیتش به نصف کاهش می­یابد. (Kuehl BL et al, 1995) و فرم هموزیگوت TT از پروتئین NQO1 فعالیت بسیار کم یا ناچیزی را در مطالعات گوناگون نشان داده است. (Sieqel D et al, 1999) بنابراین فقدان فعالیت NQO1 که توسط ژنوتیپ TT کد می­ شود و همچنین کاهش فعالیت در پروتئینی که با ژنوتیپ CT کد می­ شود باعث کاهش سم­زدایی مواد زنوبیوتیک و ترکیبات آروماتیک می­ شود.
چند شکلی مورد مطالعه بعدی، تبدیل سیتوزین به تیمین در موقعیت ۶۰۹ اگزون ۶ ژن NQO1 می­باشد که باعث تبدیل آمینو اسید پرولین به سرین می­ شود. در این مطالعه فراوانی ژنوتیپ­های CC، CT و TT در بین بیماران پیوند کلیه بدون رد حاد به ترتیب: ۵/۵۷%، ۱/۳۳% و۴/۹% و فراوانی آلل های C و T به ترتیب: ۰/۷۴% و ۹/۲۵%بود. در بین بیماران پیوند کلیه با رد حاد پیوند فراوانی ژنوتیپ­های آن به ترتیب: ۵/۴۱%، ۹/۴۳% و ۶/۱۴% بود و فراوانی آللی آن به ترتیب: ۴/۶۳% و ۵/۳۶% بدست آمد. بررسی­های انجام شده نشان داد که در این دو جمعیت بین فراوانی آلل T اختلاف معنی دار وجود دارد و این حاکی از افزایش خطر رد حاد پیوند با فراوانی آلل T در بیماران پیوند کلیه می­باشد. با توجه به مطالعه­ ای که توسط Siegel و همکارانش انجام شد نشان داد که با تبدیل آلل C به آلل T فعالیت آنتی اکسیدانی آنزیم NQO1 کم می­ شود، در نتیجه­ کم شدن فعالیت آنزیم، سطح ROSافزایش می­یابد که این عامل می ­تواند خطر رد حاد پیوند را افزایش دهد. (۶۴/۱=OR، ۷۳/۲-۹۹/۰=۹۵%CI، ۰۵/۰=P) توزیع ژنوتیپ­های ژن NQO1 در جمعیت سالم مورد بررسی به ترتیب: ۲/۵۶%، ۲/۳۶% و ۱/۷% با فراوانی آللی ۷۴/۰% و ۲۵/۰% بود و در بیماران پیوندی فراوانی ژنوتیپی این ژن به ترتیب: ۵/۵۴%، ۱/۳۵% و ۴/۱۰% و فراوانی آللی آن به ترتیب: ۷۲/۰% و ۲۷/۰% بدست آمد که اختلاف معنی­داری بین دو جمعیت سالم و بیمار وجود نداشت که می ­تواند دال بر این باشد که فراوانی آلل Tدر بروز بیماری­های کلیوی منجر به پیوند نقشی ندارد.
در تحقیقات قبلی بررسی ارتباط چندشکلی NQO1 C609T با خطر ابتلاء به بیماری­های مختلف انجام گرفته است. در مطالعات قبلی نشان داده شد که ژنوتیپ هموزیگوت TT استعداد ابتلاء به انواع مختلفی از سرطان­ها از جمله سرطان مثانه (Park SJet al, 2003)، تخمدان (Olson SHet al, 2004)، ریه (Xu LL et al, 2001) لوکمیا (Smith MTet al, 2001)، کلورکتال (Lafuente MJet al, 2000, Sameer ASet al, 2010) و معده را افزایش می­دهد. (Zheng Yet al, 2010) همچنین این چند شکلی ژنتیکی در پیشرفت بیماری­های وابسته به سن از جمله آلزایمر(Capursu Cet al, 2008) و پارکینسون (Fong Cs et al, 2007,Jiang XHet al, 2004) مؤثر است.
پیشنهادات

-

دبی پلیمر خروجی (کیلوگرم/ساعت)

۱۱۴۴۶

۳۷۷۷۱

فصل ششم
مفهوم پایداری و کنترل
۶-۱- پایداری
اطمینان از پایداری سیستم های کنترل در زمان طراحی آن بسیار حائز اهمییت می باشد. سیستمی پایدار محسوب می شود که:
بعد از تغییر ضربه در ورودی، خروجی به مقدار اولیه آن بازگردد.
هر مقدار تغییر محدود در ورودی موجب مقدار محدودی در خروجی گردد.
۶-۲- معیار پایداری
پاسخ سیستم مرتبه n با تابع تبدیل مدار بسته G(s) در نظر می گیریم.
(۶-۱)
که در آن n ˃ m.
برای ورودی پله:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۶-۲)
(۶-۳)
در این معادلات z نشان دهنده ی صفرها و p نشان دهنده ی قطب ها می باشد. با اعمال تبدیل لاپلاس در فضای زمان خواهیم داشت:
(۶-۴)
و در آن p_i یک عدد مختلط است یعنی .
به طور کلی دینامیک سیستم به صورت شمایی توسط نمودار و با توجه به موقعیت صفرها و قطب ها روی صفحه ی s (که محور عمودی آن بخش واقعی و محور افقی آن بخش موهومی است) می تواند نشان داده شود. صفرها با علامت ○ و قطب ها با علامت × روی صفحه مشخص می شود. موقعیت صفرها و قطب ها می تواند رفتار سیستم را به صورت کیفی تعریف کند. از آن جا که مقادیر p_i ریشه های معادله مشخصه هستند محل آن ها روی صفحه ی s شامل یکی از حالات زیر است ]۳۶[:
یک قطب حقیقی ( ) در قسمت سمت چپ صفحه ی s، یک تابع نمایی با شیب منفی به فرم را موجب می شود. شیب این نمودار توسط موقعیت قطب مشخص می شود. قطب هایی که از مبدا دورترند مربوط به توابعی هستند که شیب کاهنده ی بیشتری نسبت به قطب های نزدیک به مبدا دارند.
یک قطب در مبدا () مبین یک تابع ثابت است که با شرایط اولیه مشخص می شود.
یک قطب حقیقی ( ) در سمت راست صفحه ی s نشان دهنده ی یک تابع نمایی با با شیب افزایشی به فرم است که در واقع نمایش دهنده ی یک سیستم ناپایدار است.
یک قطب مختلط ( ) در سمت چپ صفحه ی s نمایانگر یک پاسخ سینوسی با دامنه ی رو به زوال و به فرم می باشد که A و φ از شرایط اولیه محاسبه شده، σ نشان دهنده ی نسبت زوال و ω نشان دهنده ی فرکانس می باشد.
یک قطب که بر روی محور موهومی قرار گرفته است ( ) مبین یک پاسخ نوسانی با دامنه ی ثابت است که توسط شرایط اولیه مشخص می شود.
یک قطب مختلط در سمت راست صفحه ی s ( ) مشخص کننده ی یک پاسخ به صورت تابع سینوسی با دامنه افزایشی است. این نتایج در شکل زیر نشان داده شده اند.
شکل ۶-۱- تأثیر موقعیت قطب ها روی محور موهومی بر پاسخ سیستم ]۳۶[
به طور کلی می توان نتیجه گرفت مشروط بر آن که قطب های سیستم یعنی ریشه های مخرج تابع تبدیل p₁ ، p₂ و غیره دارای بخش حقیقی منفی باشند، در اینصورت خروجی y به سمت A₀ میل خواهد نمود. معهذا اگر قطب (هایی) با بخش حقیقی مثبت وجود داشته باشد، خروجی به سمت بی نهایت میل خواهد نمود که در نتیجه سیستم ناپایدار خواهد بود.
۶-۳- سیستم کنترل در راکتورهای پلیمریزاسیون
خواص پایدار و یکنواخت پلیمر مهمترین فاکتور برای مصرف کننده ی نهایی است. این خواص حاصل ساختار پیچیده ی پلیمر و ترکیب شکل گرفته در واکنش و گاهی تاثیرات بعدی در فرآیندهای ایزوله شدن و اکستروژن است. تولید پلیمر یکنواخت و in-specification با مشخصات مطلوب وظیفه سیستم اندازه گیری و کنترل فرایند است. فرآیندهای پلیمریزاسیون، پیوسته یا ناپیوسته، معمولا تحت شرایط مطلوب دقیق کار نمی کنند
از آنجا که اغتشاشات وارد شده فرایند را به سمت دور شدن از حالت مطلوب سوق می دهد، برای ایمن کردن عملیات و جهت تثبیت خواص محصولات، دسته ای از متغیرهای کنترل کننده باید ثابت نگه داشته شوند و یا اینکه به طور سیستماتیک در طول فرایند یا در مراحل مختلف فرایند اصلاح شوند ]۳۷[.
درک فرایند که از طریق معتبرسازی نتایج مدل ریاضی به وسیله انطباق نتایج با نتایج تجربی حاصل می شود، به همراه سنسور، ترنسمیتر و آنالیزورهای مناسب، پیش نیاز ارائه یک سیستم کنترلی پایه برای تنظیم فشار، دما، سطح و جریان می باشد. مسایلی که در راکتورهای پلی اتیلن و به طور کلی راکتورهای پلیمریزاسیون با آن ها مواجه می شویم شامل موارد زیر است ]۳۷[.
این راکتورها معمولآ دارای چند نقطه حالت پایا هستند و ممکن است این نقاط در درصد تبدیل بسیار کم یا بسیار زیاد مونومر رخ دهد و گاها نقاطی غیرپایدار در درصد تبدیل های متوسط انتخاب می شود و از آنجا که واکنش گرمازا در راکتور در حال وقوع است و دما در این راکتورها باید در محدوده ی باریکی از دما، بین نقطه ی شبنم گاز و نقطه ی ذوب پلیمر باشد، برای جلوگیری از افزایش شدید دما به اجرای یک سیستم کنترلی کارامد نیاز است.
این فرآیندهای شیمیایی ذاتا غیرخطی هستند. این غیرخطی بودن به دلیل مدل آرنیوس در ثابت های سرعت بوده که می تواند پیچیدگی برای مدل و سیستم کنترلی محسوب شود.
اندازه گیری آنلاین بعضی خصوصیات پلی اتیلن مثل ترکیب درصد، وزن مولکولی و درجه شاخه دار بودن همیشه در دسترس نیست. در بسیاری موارد مهندس کنترل مجبور به تکیه کردن بر پارامترهای استنتاج شده از نتایج آنالیز آزمایشگاهی نمونه های محصول می شود که منجر به زمان مرده ی طولانی در حلقه ی کنترلی می شود.
بین پارامترهای عملیاتی راکتور از قبیل درصد تبدیل مونومر، دما و زمان اقامت و پارامترهای مربوط به خواص نهایی پلی اتیلن از جمله مقاومت تنشی رابطه مشخصی وجود ندارد.
از آنجا که این راکتور قادر به تولید گریدهای مختلفی از پلی اتیلن می باشد، استراتژی کنترلی باید به گونه ای باشد که بتواند هنگام تغییر گرید به صورت آنلاین به آسانی خود را انطباق داده و کمترین میزان محصول خارج از رده (off-spec) تولید کند.
درک صحیح از سینتیک پلیمریزاسیون یکی از ضرورت های پیش بینی خواص محصول و در نتیجه طراحی سیستم کنترلی مؤثر می باشد.
۶-۴- سیستم کنترلی پیشنهادی
در راکتورهای پلیمریزاسیون جهت ایمنی و عملکرد مطلوب، دما، ارتفاع و فشار راکتور باید به عنوان متغیرهای کنترلی در مقدار مقرر نگه داشته شوند. بدون کنترل ارتفاع بستر فرایند به یک مقدار بحرانی برای ارتفاع منجر شده که زیر آن برای پلیمرwash out رخ می دهد و بدون کنترل دما راکتور با افزایش شدید دما که موجب تخریب محصول و آسیب رسیدن به تجهیزات می شود. برای کنترل این متغیرها، پارامترهای کنترل کننده ای در نظر گرفته می شوند. کنترل کننده ها شامل جریان خروجی پلیمر جهت کنترل ارتفاع و دبی آب خنک کننده ی مبدل جهت کنترل دما برای هر راکتور می باشد. فشار کل در واقع توسط جریان bleed کنترل می شود که در این تحقیق مدل نشده است ولی این کنترل موثر فرض می شود.
برای کنترل متغیرهای ذکر شده، شامل ارتفاع بستر و دما برای هر راکتور، چهار متغیر کنترل کننده در جدول زیر نشان داده شده است.
جدول ۶-۱- پارامترهای تنظیم شونده و تنظیم کننده ی سسیستم کنترلی

متغیر کنترل شونده

X2
P
A
B
R
S
Q
A
X1
B
منحنی ۲-۱
امتیاز عمده روش اندازه گیری به روش فارل این است که مستقل از واحد اندازه گیری است، یعنی تغییر در واحدهای اندازه گیری، میزان اندازه کارایی را تغییر نمی دهد. در مطالعات و تحقیقات تجربی، کارایی فنی کمتر از کارایی تخصیصی مورد ارزیابی قرار می گیرد زیرا در کارایی فنی به اطلاعات قیمتی در مورد عوامل تولید و محصول که عموما غیرقابل دسترسی یا غیرقابل اتکا است نیاز می باشد.
البته از اواخر دهه ۱۹۷۰ سه روش اساسی اندازه گیری کارایی روش مرز تصادفی ^[۱۷]SFA ، روش تحلیل داده ها ^[۱۸]DEA و روش توزیع آزاد ^[۱۹] DFAمعرفی شدند، کارایی فنی در مطالعات تجربی کمتر مورد استفاده قرارمی گیرد. این سه روش از نظر روشهایی که تابع تولید یا تابع هم مقداری تولید را برآورد می نماید متفاوت هستند بدین معنا فردی که روش DEA را بکار می برد عبارت اندازه گیری کارایی را مورد استفاده قرار می دهد ولی یک متخصص اقتصاد سنجی با بهره گرفتن از تجزیه و تحلیل SFA ، عبارت تخمین کارایی را مورد اشاره قرار می دهد . کارایی را برحسب زمینه ای که در آن اندازه گیری می شود نیز می توان به سه دسته تقسیم نمود این سه دسته عبارتند از کارایی درآمد ، کارایی هزینه و کارایی سود .
۲-۴-۳-۱- کارایی درآمد
نسبت درآمد تحقق یافته، به بیشترین درآمد بدست آمده از مجموعه ای از محصولات مشابه را کارایی درآمد می گویند. اگر دو واحد اقتصادی با هزینه های یکسان و مجموعه ای از عوامل تولید و محصولات مشابه داشته باشیم ، آن واحد که درآمد بالاتری کسب کند به علت کیفیت بهتر تولید یا سیاست بازاریابی موثرتر ،کارایی درآمد بیشتری دارد.
۲-۴-۳-۲- کارایی هزینه
کارایی هزینه معیاری ارائه می دهد که چگونگی نزدیکی هزینه های یک بنگاه به هزینه های بنگاه نمونه ای که همان محصول را تحت همان شرایط تولید می نماید بیان می کند. این الگو از یک تابع هزینه مشتق می شود که در آن هزینه های متغیر تابعی از قیمت داده ها یا مقدار محصولات ، هزینه های ثابت ، فاکتورهای محیطی و خطای تصادفی می باشد. انحراف از این حداقل ، ناکارایی هزینه را مشخص می کند. برآورد کارایی هزینه بر مبنای ارزش هزینه مشاهده شده از هر واحد اقتصادی نسبت به بهترین واحد آزمون شده است ( مارس و همکاران ، ۱۹۹۹ ص ۷).
۲-۴-۳-۳- کارایی سود
کارایی سود از ترکیب کارایی درآمد و کارایی هزینه بدست می آید. کارایی سود نسبت سود محقق شده از ترکیب معینی از منابع و محصولات نسبت به حداکثر سود بدست آمده بوسیله ترکیب منابع و محصولات همانند آن است.
۲-۴-۴- شیوه های اندازه گیری کارایی
مشکل اصلی در اندازه گیری کارایی ( ناکارایی) جداکردن آن از عوامل خطا است. روش مرز تصادفی SFA ، روش توزیع آزاد DFA و روش تحلیل پوششی داده ها DEA بر مبنای فرضیات متفاوتی بنا شده است و بنابراین ممکن است به نتایج کاملا متفاوتی نیز برسد . تفاوت اصلی بین روش های گوناگون ، بر مبنای روش انتخاب شده برای تجزیه باقیمانده بین جمله اخلال تصادفی و عبارت کارایی است. از زاویه دیگر تفاوت این روشها در فرضیات توزیعی ( نوع توزیع) برای عبارت باقیمانده است. در ادامه بطور خلاصه این روشها توضیح داده خواهد شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۴-۱- روش مرز تصادفی SFA^[20]
این روش در ابتدا توسط لول^[۲۱] و اشمیت ^[۲۲] ( ۱۹۷۷) و سپس توسط میزن ^[۲۳] و ون دربروک^[۲۴] ( ۱۹۷۷) ارائه شد و در مدل اولیه فرض می کند که تمام هزینه ها از هزینه بهینه به علت خطای تصادفی Vi و عبارت ناکارایی Ui منحرف می شوند و از آنجا که عبارت ناکارایی نمی تواند بزرگتر از یک باشد باید مقادیر مثبت یک طرفه را بخود بگیرد لذا فرض می شود که عبارت ناکارایی از توزیع های یک طرفه مانند نرمال ناقص، نیمه نرمال ، نرمال کوتاه ، گاما ، نمایی پیروی می کند و فرض می شود که نوسانات خطا V دارای توزیع نرمال متقارن با میانگین صفر و واریانس ۲σ می باشد و به صورت دو طرفه توزیع شده است.
۲-۴-۴-۲- روش توزیع آزاد DFA^[25]
وقتی از داده های تابلویی استفاده می شود بعضی از فرضیات آن ممکن است کم شود . طبق روش اشمیت و سیکز (۱۹۸۴) در یک مجموعه داده های تابلویی با فرض اینکه ناکارایی در طول زمان ثابت باشد نیازی به ساختن هیچ فرضی درباره ناکارایی نیست. لذا این روش به عنوان روش توزیع آزاد شناخته می شود (آوریل ۲۰۰۱). این روش فرض می کند که انحراف از مرز به علت ناکارایی، در هر زمان ثابت است در حالیکه خطای تصادفی متغیر بوده و تمایل به میانگین خود یعنی صفر ندارد.
۲-۴-۴-۳- تحلیل پوششی داده ها DEA ^[۲۶]
این روش مبتنی بر یک سری بهینه سازی با بهره گرفتن از برنامه ریزی خطی می باشد و در مقابل روش های قبلی که روش های پارامتری بودنند ، یک روش ناپارامتری است. در DEA منحنی مرزی کارا با بهره گرفتن از یک سری نقاط که بوسیله برنامه ریزی خطی تعیین می شود ایجاد می گردد. برای تعیین نقاط می توان از فروض بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس استفاده نمود. روش برنامه ریزی خطی ، پس از یک سری بهینه سازی مشخص می کند که آیا واحد تصمیم گیر مورد نظر روی خط کارایی قرار گرفته است و یا خارج از آن قرار دارد . بدین وسیله واحدهای کارا و ناکارا از یکدیگر تفکیک می شوند . از آنجا که این روش تمام داده ها را تحت پوشش قرار می دهد به تحلیل فراگیر داده ها معروف گردیده است. مزیت DEA این است که مرز کارایی به تنهایی برمبنای داده ها برآورد شده است و نیاز به مشخص نمودن نوع تابع و یا فرضیات توزیعی برای عبارت خطا و یا عبارت کارایی که ممکن است در عمل مناسب نباشد ، نمی باشد. چون مدل غیر احتمالی است جایی برای خطا وجود نخواهد داشت و همه انحراف ها از مرز ، ناکارایی شناخته می شوند که این موضوع می تواند باعث بزرگنمایی ناکارایی شود.
۲-۵- محصولات بانک
۲-۵-۱- تسهیلات
از دیدگاه قانون عملیات بانکی بدون ربا هر یک از طرق مختلف تامین مالی یا تضمین تعهدات واحدهای اقتصادی گونه ای از تسهیلات اعطایی محسوب می گردد بنابراین تسهیلات اعطایی را می توان یک یا ترکیبی از موارد ذیل دانست :

• تامین تمام یا قسمتی از هزینه های مالی (جاری و ثابت ) یک فعالیت اقتصادی .

• قبول تعهد یا تضمین آثار مالی تمام یا قسمتی از تعهدات مشتریان بانک . قبول تعهد یا تضمین آثار مالی تمام یا قسمتی از تعهدات مشتریان برخلاف تامین مستقیم مالی که در بسیاری موارد مستلزم خارج شدن وجوه نقد از صندوق بانک و به طور کلی تبدیل یک دارایی به دارایی دیگر می باشد ،در شرایط عادی هیچگونه اثر در داراییها یا بدهیهای بانک ایجاد نمی کند و صرفاً به عنوان حسابهای تعهدی ذیل ترازنامه منعکس می شوند ( هدایتی،۱۳۸۸، ص ۸۰) .

۲-۵-۱-۱- انواع تسهیلات
تسهیلات اعطایی را می توان از جهات مختلف مورد بررسی قرارداد برخی طبقه بندی های عمده به شرح ذیل می باشد :
۲-۵-۱-۱-۱- از نظر مدت
تسهیلات اعطایی از لحاظ مدت به سه گروه تقسیم می شوند کوتاه مدت ، میان مدت و بلندمدت

• کوتاه مدت : تسهیلات اعطایی کوتاه مدت به آن دسته تسهیلات بانکی اطلاق می گردد که حداکثر مدت استهلاک آن یکسال بوده و برای مقاصد مصرفی جبران هزینه های جاری و تامین سرمایه در گردش موسسات مختلف اقتصادی به کار می رود (همان منبع، ص ۸۰).

• میان مدت : این گونه تسهیلات اعطایی که مدت استهلاک آنها بیش از یکسال و کمتر از ۵ سال (متوسط ۳ سال ) است ، بیشتر به منظور تامین هزینه های ناشی از جایگزین کردن ماشین آلات و تجهیزات موسسات و یا تکمیل و توسعه طرحهای سرمایه گذاری کوچک مورد استفاده قرار می گیرد(همان منبع، ص ۸۰) .

• بلند مدت : تسهیلات اعطایی بلند مدت ، تسهیلاتی هستند که مدت استهلاک آنها معمولا بیش از ۵ سال بوده و به منظور تامین تمام یا قسمتی از هزینه و طرحهای سرمایه گذاری ثابت (عمدتاً تولیدی که به صورت ایجاد و تاسیس بنا می گردند ) به کار می رود(همان منبع، ص ۸۰) .

۲-۵-۱-۱-۲- از نظر مورد استفاده
الف- تامین نیازهای جاری : این دسته از تسهیلات برای تامین هزینه جاری یا سرمایه در گردش موسسات اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرند و به دو نوع تقسیم می شوند :

• تامین مواد اولیه ، موجودی کالا

این نوع تسهیلات که عمدتاً برای تامین مواد اولیه لوازم یدکی و ابزار کار واحدهای تولیدی و یا تامین موجودی کالای ساخته شده واحدهای تجاری به کار می روند با توجه به ماهیتشان جنبه فیزیکی داشته و فاقد خاصیت نقدینگی و جریان وجوه می باشند (همان منبع، ص ۸۱).
نمونه این تسهیلات فروش اقساطی مواد اولیه لوازم یدکی و ابزار کار می باشد .

• تامین نقدینگی

^ns 0783/0-

^ns 2713/0

^*4988/0

^**6301/0

^ns 0123/0

1

4-3-5 تجزیه رگرسیون
زمانی که تعداد متغییرهای مستقل زیاد باشد، برای پیدا کردن تاثیرگذارترین آنها بر متغیر تابع (بطور مثال عملکرد دانه) و برآورد معادله رگرسیون روش های متعددی وجود دارد که متداولترین آنها رگرسیون گام به گام می‌باشد. در این روش ابتدا مهمترین متغیر مستقل رگرسیون که باعث افزیش هر چه سریعتر R² می‌شود، وارد معادله رگرسیون می‌شود و به همین ترتیب متغیرهای بعدی وارد می‌گردند (Dofing and Knight., 1992). به این ترتیب با بهره گرفتن از روش رگرسیون مرحله‌ای می‌توان سهم هر صفت و میزان تاثیر بر عملکرد را تعیین کرد و صفاتی که بیشترین تاثیر را بر عملکرد دارند، در برنامه اصلاحی برای بهبود ژنتیکی عملکرد مورد توجه قرار گیرد (Mozafari and Asadi., 2006).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون مرحله­ ای برای عملکرد دانه به عنوان متغییر تابع و سایر صفات به عنوان متغییر مستقل برای شرایط عدم تنش در جدول 4-16 و برای شرایط تنش در جدول 4-10 آورده شده ­اند.در شرایط عدم تنش سه متغییر وارد مدل شدند که در مجموع 2/99 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند (جدول 4-16) تعداد سنبله در بوته نخستین متغییر وارد شده به مدل بود که 83/76 درصد از تغییرات عملکرد دانه را به تنهایی توجیه نمود و در مراحل بعدی به ترتیب متغیرهای تعداد دانه در سنبله (95/15درصد) و وزن هزار دانه (42/6 درصد) وارد مدل شدند.
در شرایط تنش بیماری چهار متغیر وارد مدل شدند که در مجموع 3/98 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند(جدول 4-17).اولین متغیری که وارد مدل شد و به تنهایی 85/61 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمود صفت تعداد پنجه در بوته بود، در مرحله دوم صفت تعداد سنبله در بوته وارد مدل شد که 94/24 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمود و در مراحل بعد صفات تعداد دانه در سنبله (1/9 درصد) و وزن هزار دانه (41/2 درصد) به ترتیب وارد مدل شدند. گل­آبادی و همکاران (1387) در مطالعه خود در گندم تحت شرایط تنش و عدم تنش با انجام تجزیه رگرسیون گام به گام دریافتند که در شرایط عدم تنش پنج صفت وارد مدل شدند که تعداد سنبله به عنوان اولین صفت وارد مدل شد و بیشترین سهم از تغییرات را توجیه نمود. و در شرایط تنش چهار صفت وارد مدل شدند که وزن دانه در سنبله به عنوان اولین صفت وارد مدل شد و بیشترین سهم از تغییرات را توجیه نمود.
در مطالعه گل­پرور و همکاران (1381) با انجام تجزیه رگرسیون گام به گام و در نظر گرفتن عملکرد به عنوان متغییر وابسته هفت صفت وارد مدل شد که در مجموع 4/98 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند.
نورخلج و همکاران (1389) در بررسی لاین­های سینتتیک گندم و انجام تجزیه رگرسیون گام به گام نشان دادند که پنج صفت وارد مدل شد که این صفات 2/95 درصد از تغییرات داده ­ها را توجیه نمودند.
طهماسبی و همکاران (Tahmasebi et al., 2013) گزارش نمودند که سه صفت تعداد سنبله، وزن هزار دانه و ارتفاع گیاه وراد مدل رگرسیونی شده و مجموعا 2/73 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند.
افیونی و مهلوجی (Efyoni and Mahloji., 2005) با انجام تجزیه رگرسیونی گام به گام در 42 لاین گندم نشان دادند که تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله و ارتفاع بوته وارد مدل شده و بر عملکرد اثر گذاشته­اند.
با توجه به نتایج تجزیه رگرسیون مرحله‌ای برای ارقام گندم در شرایط عدم تنش، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه مهمترین صفات برای بهبود عملکرد دانه بودند. برای ارقام گندم در شرایط تنش صفات تعداد پنجه، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه مهمترین صفات جهت بهبود عملکرد دانه شناخته شدند. با توجه بالا بودن ضرایب همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی این صفات با عملکرد دانه می‌توان گفت که این صفات مهمترین جزء عملکرد دانه ارقام مورد مطالعه است و می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی برای گزینش ارقام با عملکرد بالاتر مورد توجه قرار گیرد.
صفایی حکیمی (Safaei hakimi., 1996) در آزمایشی روی 80 لاین کلکسیون گندم­های دوروم بومی ایران نشان داد که چهار صفت بیشترین اثر را بر عملکرد داشتند و وارد مدل رگرسیونی شدند، که صفت طول سنبله به عنوان اولین صفت وارد مدل شد.
جدول 4-16: نتایج تجزیه رگرسیون مرحله‌ای برای تعیین سهم نسبی اجزای عملکرد دانه ارقام گندم در شرایط عدم تنش

منبع تغییرات

پارامترهای مدل (ضرایب رگرسیون)

R² جزء

R² کل (مدل)

F Value

عرض از مبدا

8333/42-

تعداد سنبله(X₁)

0208/2

7683/0

7683/0

^**84/92

تعداد دانه در سنبله(X ₂)

47196/0